آشنایی با المپیاد زیست شناسی

همه چیز درباره المپیاد زیست شناسی

المپیاد زیست‌ شناسی یکی از پرطرفدارترین رشته‌ها در این آزمون محسوب می‌شود که هر ساله بسیاری از دانش‌آموزان برای شرکت در آن ثبت‌نام می‌کنند. این المپیاد برای اولین بار در کشور چک حدود ۶۰ سال پیش با حضور ۶ کشور برگزار شد. ایران در آن سال‌ها هنوز نتوانسته بود تیمی را به مرحله جهانی ارسال کند، اما در سال ۱۹۹۹ اولین گروه ایرانی در این رقابت‌ها شرکت کرد. آکادمی تخصصی هوش پیما

از آن زمان تا به امروز، دانش‌آموزان زیادی در رشته زیست‌شناسی مدال‌های طلا، نقره و برنز جهانی کسب کرده‌اند.رشته زیست‌شناسی یکی از اصلی‌ترین رشته‌های این آزمون است و در این سال‌ها، نخبگان بسیاری از طریق این آزمون شناخته شده‌اند. اکثر داوطلبانی که در المپیاد زیست‌شناسی ثبت‌نام می‌کنند، رشته علوم تجربی را انتخاب کرده و علاقه زیادی به این رشته دارند. درس زیست‌شناسی، یک درس پر از نکات ریز و پر اهمیت است که یادگیری هر مبحث آن می‌تواند به یادگیری دیگر مباحث کمک کند. این آزمون هر سال تحت نظر باشگاه دانش‌پژوهان جوان برگزار می‌شود.

معرفی المپیاد زیست شناسی

برای افرادی که به زیست شناسی علاقه دارند؛ شرایط یک رقابت علمی از جنس زیستی وجود دارد که به المپیاد زیست شناسی معروف است. در واقع المپیاد زیست یک رقابت و مسابقه علمی مهم و برنامه‌ریزی شده است که در بیشتر کشورهای دنیا برگزار می‌شود. دانش‌آموزانی که دوست دارند توانایی و استعدادهایشان را در زمینه زیست‌شناسی محک بزنند در این رقابت شرکت می‌کنند. رقابت در المپیادهای زیست از سطح شهر و منطقه و با شرکت در المپیاد زیست دهم و المپیاد زیست یازدهم شروع می‌شود و تا مراحل کشوری و جهانی هم ادامه پیدا می‌کند.

مراحل المپیاد زیست شناسی?

?مرحله اول المپیاد زیست شناسی?

اوایل بهمن ماه هر سال ازبین کل متقاضیان برگزار می‌شود. شرکت کنندگان باید به ۴۰ سوال تستی و ۵ سوال تشریحی کوتاه جواب بدهند. حدودا هزار نفر در این مرحله پذیرفته می‌شوند و می‌توانند وارد مرحله بعدی شوند. دانش‌آموزان پایه دهم و یازدهمی که علاقه زیادی به این علم دارند می‌توانند در المپیاد زیست ثبت‌نام کنند.

?مرحله دوم المپیاد زیست شناسی?

معمولا این مرحله در اردیبهشت ماه برگزار می‌شود. این آزمون بعد از دوره‌های اولیه خود در ۲۰ سال پیش که با ایجاد تغییراتی شکل خود را پیدا کرد و تمامی سؤالات آزمون تشریحی بود از هفدهمین دوره دچار تغییرات عمده شد که از مهمترین این تغییرات عمده ورود سؤالات صحیح غلط به آزمون‌های مرحله دوم المپیاد زیست‌شناسی بود. در دو سال اخیر طراحی آزمون به صورت 30 سوال با گزاره‌های صحیح و غلط و حدود 10 سوال محاسباتی کوتاه پاسخ است. تعداد قبولی مرحله دوم المپیاد زیست 40 نفر است.

?مرحله سوم المپیاد زیست شناسی?

در این مرحله دانش‌آموزان قبول شده طی یک دوره 8 هفته‌ای در تابستان همان سال در دو بخش تئوری و عملی آموزش دیده و هر روز ۲ تا ۳ درس را امتحان می دهند و ۲ روز هم به آزمون آزمایشگاه اختصاص پیدا می‌کند. از این ۴۰ نفر، ۸ نفر اول مدال طلا می‌گیرند، ۱۲ تا ۱۵ نفر مدال نقره دریافت می‌کنند و بقیه هم صاحب مدال برنز می‌شوند.

?مرحله چهارم المپیاد زیست شناسی?

مرحله آخر مختص همان ۸ نفری است که مدال طلا گرفته‌اند. این افراد از این به بعد بیشتر وقت خود را در باشگاه دانش پژوهان جوان می‌گذرانند و برای المپیاد جهانی آماده می‌شوند. برای آمادگی بیشتر باید در دوره‌های تئوری و آزمایشگاه شرکت کنند و نهایتا ۴ نفر برای المپیاد جهانی انتخاب شوند. المپیاد جهانی میزبان ۴ نفر از نخبه‌های کشورمان است و بعد از رقابت‌ها، مدال طلا را به ۱۰ درصد اول شرکت‌کننده‌ها تقدیم می‌کند. دانش‌آموزان ایرانی تاکنون ۱۰ مدال طلای المپیاد زیست را به‌دست آورده‌اند.

?معرفی منابع المپیاد زیست شناسی?

منابع عمومی المپیاد زیست شناسی?

✅کمپبل

مهم‌ترین کتاب در طول دوران المپیادتان خواهد بود و باید چندین دفعه آن را در کنار مطالعه‌ی کتاب‌های دیگر مرور کنید، بهتر است جلدها را تا حد امکان به ترتیب بخوانید. البته می‌توانید در بار اولِ‌ مطالعه، بخش‌های حفظی‌تر مثل سیستماتیک را در آخر بخوانید. این کتاب یک کتاب پایه و عمومی است و باید قبل از بقیه منابع تخصصی خوانده شود و بعد در کنار مطالعه منابع تخصصی مرور این کتاب را انجام دهید .

✅دانش پایه ریاضی،‌ فیزیک و شیمی

در مسیر المپیاد زیست حتماً به بخش‌هایی از ریاضی‌،‌ فیزیک و شیمی نیاز پیدا خواهید کرد، همانطور که هرساله باشگاه دانش‌پژوهان جوان آن‌ها را در بخشنامه‌ی منابع المپیاد زیست شناسی معرفی کرده است:

? ریاضیات

معادلات درجه ۲، ‌مثلثات، ‌لگاریتم، تابع، عبارت‌های جبری، ترکیبیات، آمار و مشتق
تمام مطالب بالا به جز مشتق در کتاب‌های سال‌های دهم و یازدهم است، تنها بخش مشتق در سال دوازدهم به شما آموزش داده می‌شود که بهتر است خودتان آن را جلوتر بخوانید.
برای ریاضیات زیستی و درک بهتر ارتباط بین المپیاد زیست و ریاضیات، کتاب مبانی ریاضیات کاربردی برای المپیاد زیست‌شناسی [لینک] نوشته آقایان مقراضی و شیرمحمدی را بخوانید.

? شیمی

شناخت عناصر، پیوندهای یونی و کووالانسی، ‌قطبیت، ‌استوکیومتری
شناخت عناصر و پیوندها در پایه‌ی نهم به شما آموزش داده می‌شود و بخش استوکیومتری و مول و مولار (محلول‌ها) از مباحث فصل اول شیمی دهم است. قطبیت مولکول‌ها و نیروهای بین مولکولی مربوط به فصل آخر شیمی دهم است که پیشنهاد می‌کنیم آن‌ها را زودتر بخوانید.
نیازی نیست مبحث pH و اسید و بازی که در شیمی سال دوازدهم است را مطالعه کنید، چون با مباحث اسید و باز المپیاد زیست تفاوت دارد و کمک چشم‌گیری نخواهد کرد.

? فیزیک

فشار، ‌قوانین نیوتون، قوانین حاکم بر سیالات و الکتریسیته
بخش الکتریسیته در مباحث سطح III در مطالعات نوروفیزیولوی به کمک شما می‌آید و اولویت زیادی ندارد و همان سال یازدهم بخوانیدش!

? زیست‌شناسی

کتاب جدید زیست مانند کتاب نظام قدیم نیست و بسیار ساده‌تر (بخوانید ضعیف‌تر) نوشته شده است. از آنجا که شما با مباحث پیشرفته‌تری در المپیاد زیست سر و کار دارید، نیازی به مطالعه‌ی کتاب‌های زیست‌شناسی دبیرستان پیدا نمی‌کنید.

منابع المپیاد زیست شناسی، درس بیوشیمی?

برای تسلط به بیوشیمی این سه کتاب را پیشنهاد می‌کنیم.
✅بیوشیمی استرایر
✅بیوشیمی لنینجر
✅از استرایر تا لنینجر انتشارات خانه زیست‌شناسی

منابع المپیاد زیست، درس سلولی و مولکولی?

✅مبانی زیست‌شناسی مولکولی نوشته بروس آلبرتس
✅زیست‌شناسی سلولی و مولکولی نوشته محمدحسین امیری / انتشارات فاطمی
✅زیست‌شناسی سلولی لودیش
The problem book: the cell
مهم‌ترین نکته در مبحث سلولی مولکولی، توانایی حل مسئله است. شما می‌توانید بعد از مطالعه کتاب‌ها، تمرین‌های آخر هر فصل از کتاب آقای امیری و تمرین‌های The problem book را حل کنید تا به‌مرور زمان در حل مسئله ماهر شوید.

منابع المپیاد زیست شناسی ، درس ژنتیک?

۳ کتاب ابتدایی که در ادامه گفته‌ایم را خوب و کامل بخوانید و کتاب استانسفیلد را به‌عنوان یک منبع تکمیلی مطالعه کنید.
✅ژنتیک از دیدگاه حل مسئله، ساسان امینی، انتشارات اندیشه سرا
✅ژنتیک کلاسیک، رضا شاه‌نظر، انتشارات فاطمی
✅مفاهیم و مسائل ژنتیک، ویلیام ر. ولنیتز، انتشارات فاطمی
✅اصول و مسائل ژنتیک، استانسفیلد

منابع المپیاد زیست شناسی، ژنتیک مولکولی?

مباحث مربوط به ژنتیک مولکولی المپیاد زیست را به‌طور پراکنده در بقیه کتاب‌ها می‌خوانید و یاد می‌گیرید. بنابراین مطالعه این دو کتاب را جزو اولویت‌های اصلی قرار ندهید و سعی کنید اول سایر مباحث را بخوانید.
✅مقدمه‌ای بر آنالیز ژنتیک، گریفیتز
✅ژنتیک مولکولی، واتسون/ انتشارات خانه زیست‌شناسی

منابع المپیاد زیست شناسی، زیست گیاهی?

✅زیست‌شناسی گیاهی، رست و باربو
✅زیست‌شناسی گیاهی، الهه علوی، انتشارات فاطمی
✅الفبای گیاه شناسی، محمدصادق پورجعفری، انتشارات دانش پژوهان جوان
✅زیست‌شناسی گیاهی، فیروزه چلبیان، انتشارات آبیژ
✅زیست‌شناسی گیاهی، ریون، انتشارات خانه زیست‌شناسی
✅فیزیولوژی گیاهی نوشته تایز، فصل فتوسنتز
✅زیست‌شناسی برای المپیاد زیست، مجید علی‌نوری
✅سیستماتیک گیاهی، سیمپسون، فصل‌های ۴، ۵ و ۹
بهتر است کتاب ریون و هم‌چنین مطالب کتاب خانم چلبیان را در اولویت قرار دهید و به‌طور کامل بخوانید. کتاب زیست گیاهی رست و باربور هم اگرچه جدید نیست، مطالب کامل و خوبی دارد و مطالعه کامل آن یا حداقل مرور تصاویرش را توصیه می‌کنیم.

منابع المپیاد زیست شناسی، زیست شناسی جانوری?

✅جانور شناسی در المپیاد زیست شناسی
✅جانور شناسی، هیکمن
برای تسلط به مبحث مهره‌داران المپیاد زیست می‌توانید روی همان کتاب کمپبل حساب کنید ولی برای این‌که مبحث بی‌مهرگان را به‌طور کامل یاد بگیرید باید حتما کتاب جانورشناسی هیکمن را بخوانید.

منابع المپیاد زیست شناسی، فیزیولوژی?

✅فیزیولوژی پزشکی گایتون
✅فیزیولوژی پزشکی، برن و لوی
✅مبانی فیزیولوژی جانوری، مویز و شولت
✅فیزیولوژی، پورنبی و کوشا پایداری
مباحث غشا، عصب، عضله، قلب، گردش خون، و بعد از آن‌ها مایعات بدن، کلیه، تنفس، سلول‌های خونی از مباحث مهم‌تر فیزیولوژی در المپیاد زیست هستند. وقتی نوبت به مطالعه کتاب‌های فیزیولوژی رسید بهتر است اول این مباحث را بخوانید و بعدا سراغ مطالب کم‌اهمیت‌تر بروید. مطالعه‌ی کتاب آقایان پایداری و پورنبی را برای جمع‌بندی مطالب مربوط به فیزیولوژی توصیه می‌کنیم.

منابع المپیاد زیست شناسی، درس اکولوژی?

مبحث رفتار شناسی بسیار شیرین و جذاب است و به احتمال زیاد هنگام خواندن آن‌ها حسابی لذت خواهید برد. برای این‌که روی این مبحث حسابی مسلط شوید بهتر است فصل ترجمه نشده کتاب کمپبل را حتما بخوانید.
✅الفبای اکولوژی جمعیت، کوشا پایداری، انتشارات دانش پژوهان جوان
✅بوم شناسی، محمد کرام‌الدینی، انتشارات فاطمی
✅رفتارشناسی برای المپیاد زیست
✅مقدمه‌ای بر اکولوژی رفتار، کربز و دیویس، ترجمه عبدالحسین وهاب‌زاده، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد
✅رفتارشناسی، محمد کرام‌الدینی، انتشارات فاطمی

منابع المپیاد زیست شناسی، آمار زیستی?

✅کتاب مبانی آمار زیستی، شاه‌نظر
این منبع یک کتاب جامع المپیاد زیست شناسی برای مباحث آمار زیستی محصوب می‌شود و اگر همین یک کتاب را به‌طور کامل مطالعه کنید، مطمئن باشید که همه مطالب آمار زیستی برایتان روشن و واضح خواهد شد. بالاتر هنگام معرفی المپیاد زیست شناسی چندین بار درمورد کتاب کمپبل و میزان اهمیت آن توضیح دادیم. نسخه جدید کمپبل مبحثی هم درمورد آمار زیستی دارد که خواندنش خالی از لطف نیست. علاوه‌بر منابعی که بهتان معرفی کردیم شما می‌توانید سوالات المپیادهای سال‌های پیش را بگیرید و مطالعه کنید تا تصویری کلی از نوع طراحی سوالات داشته باشید.

?مزایای شرکت در المپیاد زیست شناسی?

?مزایای قبولی مرحله‌ اول المپیاد زیست?

✅قبولی در آزمون مرحله المپیاد زیست را می‌توانند در رزومه تحصیلی خود وارد کنند و موقعیت‌های تحصیلی و شغلی بهتری در آینده داشته باشند.
✅امکان تدریس در مدرسه یا کلاس‌های خصوصی را خواهند داشت.

?مزایای قبولی در مرحله‌ دوم المپیاد زیست?

✅اگر جزو ۴۰ نفر برگزیده مرحله دوم باشید می‌توانید عضو بنیاد ملی نخبگان شوید و از مزایای متعددش استفاده کنید. مثلا وام مسکن دریافت می‌کنید و تا زمانی که مشغول تحصیل هستید حقوق بگیرید.
✅سهمیه‌ ۲۰ درصدی در کنکور سراسری را دریافت می‌کنید.
✅اگر ۸۰ تراز آخرین فرد قبولی در یک رشته و دانشگاه خاص موردنظرتان را به‌دست بیاورید، می‌توانید وارد آن رشته شوید و در دانشگاه موردنظرتان ثبت‌نام کنید.
✅با نخبه‌های المپیاد زیست کشور آشنا و همراه می‌شوید و این موضوع می‌تواند زمینه رشد و پیشرفت بیشتر شما در آینده را فراهم کند.
✅به همایش‌ها علمی مختلف دعوت می‌شوید و در نشست‌های علمی شناخته خواهید شد. این موضوع تاثیر خوبی روی آینده تحصیلی و شغلی شما دارد.
✅آقایان می‌توانند خدمت سربازی کوتاه‌تر و ساده‌تری داشته باشند.

?مزایای دریافت مدال طلای المپیاد زیست شناسی?

برنامه ریزی برای المپیاد زیست گاهی آنقدر دقیق و سنجیده انجام می‌شود و گاهی شما آنقدر تلاش و پشتکار به‌ خرج می‌دهید که مدال طلا نصیبتان می‌شود. رسیدن به چنین جایگاهی واقعا سخت است ولی کسی که به این مرحله می‌رسد علاوه‌ بر به دست آوردن موقعیت‌هایی که در بخش‌های قبل گفتیم، می‌تواند:
✅در هر رشته‌ و دانشگاهی که بخواهد بدون کنکور ثبت نام کند.
✅همزمان در دو رشته دانشگاهی درس بخواند و مدرک بگیرد.
✅در المپیاد زیست جهانی شرکت کند.
✅از سهمیه ۲۰ درصدی استعداد درخشان در آزمون‌های جامع مثل آزمون تخصص پزشکی یا دکترا استفاده کنید.
✅دریافت این سهمیه نیز بستگی به فعالیت‌های علمی و فرهنگی و پژوهشی‌ای دارد که امتیازاتش به حد نصاب یعنی ۴۰ امتیاز برسد.